Filozofia lagom

Zderzenie się z lagom było mi przeznaczone. Snując się po deszczowym rynku w Krakowie, przed wylotem do Sztokholmu, wstąpiliśmy z D. do Składu Taniej Książki przy Grodzkiej i tam czekał na mnie “Szwedzki sekret dobrego życia” pióra Loli Åkerström. Czym jest lagom? To sposób na życie, które pozwala cieszyć się z umiaru. Nie za dużo, nie za mało, a w sam raz – to właśnie oznacza to tajemnicze słowo (kojarzące się z równie egzotycznym lagunem 😀 ). Duńczycy mają swoje hygge, Szwedzi natomiast lagom. Swoją sztukę równowagi – życie w zgodzie ze sobą i naturą oraz docenianie tego, co się już ma.

Ciekawostką, która utkwiła mi w pamięci jest last piece taboo – unikanie częstowania się ostatnim kawałkiem ciasta na talerzu (czy też innego smakołyku podanego gościom). Szwedzi zazwyczaj odkrawają połowę tej porcji, później jeszcze ćwierć, następnie jeszcze kawałeczek, aż na talerzu zostanie smutna resztka, po którą nikt już nie sięga.

Symbol Szwecji – dalahäst

Ręcznie wystrugany czerwony konik jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli Szwecji, który jest wytwarzany od XVII wieku w regionie Dalarna (w centralnej Szwecji). W każdym domu znajduje się conajmniej jeden Konik Dala (dalahäst), a tradycją stało się dawanie tej uroczej rzeźby w prezencie, w związku z jego “strzegącą” symboliką. Szwedzka ludność wierzyła, że dalahast ma moc odstraszania złego, przez co wieszano go nad wejściem do domu, zapewniając mu bezpieczeństwo. Historia konika była burzliwa, przez pewien czas był nawet na liście przedmiotów zakazanych! Potępił go biskup Västerås, który uważał go za obiekt grzechu i narzędzie używane przez kobiety do czarnej magii, za co wytaczano im procesy.

Legenda głosi, że w przedłużające się jesienne wieczory, gdy mężczyźni zmęczeni po całodziennym rąbaniu drwa wracali do swoich chat, odpoczywali przy kominku strugając dla dzieci drewniane zabawki. Symboliczny konik był pierwszym co drwalom mogło przyjść na myśl – oprócz bycia towarzyszem i pomocnikiem człowieka – miał strzec potomstwo przed złymi duchami.

Tradycyjne szwedzkie zaręczyny

Te w tradycyjnym wydaniu odbiegają daleko od romantycznej amerykańskiej wersji, gdzie wybranek klęka, otwiera błękitne pudełeczko z skrywające gigantyczny diament, a dookoła śpiewają ptaszki… i zadaje to pytanie: Vill du gifta dig med mig?

Pierwsza kwestia jest taka, że pierścionki zaręczynowe są dwa – dla obojga partnerów. Zazwyczaj są proste i przypominają nasze polskie obrączki ślubne. W Szwecji palec serdeczny nazywa się “pierścionkowym” (ett ringfinger), a symboliczne krążki nosi się na nim u lewej dłoni. Zaręczyny rzadko bywają zaskoczeniem, zazwyczaj są planowane przez obojga partnerów, którzy wspólnie wybierają pierścionki zaręczynowe, które mają symbolizować przyrzeczenie.

Gdy państwo młodzi spotykają się na ślubnym kobiercu – zwyczajowo pierścionek zaręczynowy mężczyzny staje się jego obrączką, natomiast kobieta wkłada na ten sam palec, na którym nosi obrączkę – pierścionek ślubny, który jest ozdobiony kamieniem (najczęściej jednym diamentem).

Sami slöjd

…czyli rękodzieło Saamów, dzieli się na dwie kategorie – rękodzieło twarde (tradycyjnie wykonywane przez mężczyzn – noże, kubki z poroża renifera) i miękkie (najczęściej tworzone przez kobiety składające się z odzieży, biżuterii, toreb i koszyków wyplatanych z korzeni brzozy). Najbardziej rozpoznawalną lapońską biżuterią są ręcznie tworzone skórzane bransoletki ze skomplikowanymi plecionkami (z podwójnie oplecionego drutu cynowego) w tradycyjnych wzorach Saamów. Zapięcie często jest guziczkiem wyrzeźbionym z poroża renifera.

Oryginalną lapońską biżuterię można nabyć podczas poświątecznego targu w Jokkmokk (który odbywa się tam od 400 lat!). Miałam okazję podziwiać te wyroby w sklepiku przy Icehotelu w Jukkasjärvi kilka lat temu i przyznam, że na żywo robią ogromne wrażenie!

Trzy korony czyli cechy probiercze w Szwecji

W Szwecji wyroby wykonane z metali szlachetnych są znakowane cechami z trzema koronami. Stop złota, który zawiera conajmniej 37,5% czystego kruszcu jest oznakowany trzema koronami i numeratorem odpowiadającym próbie (375, 585, 750). Stop srebra musi mieć conajmniej 80% Ag i oprócz trzech koron zawiera literkę S. Natomiast platyna może zawierać jedynie 15% domieszek w stopie i oprócz trzech koron nabija się cechę z literką P.

Dlaczego trzy korony? Nawet mały herb Szwecji zawiera w sobie trzy korony. Mają one symbolizować trzy bogactwa naturalne Szwecji: góry, lasy i wodę. Istnieje też teoria, że pochodzą od trzech pogańskich bogów Thora, Odyna i Frejra, którzy byli czczeni w czasach przedchrześcijańskich w świątyni w Uppsali (gdzie byli przedstawieni w koronach). Najpewniejszym jest, że trzy korony stanowiły symbol zjednoczenia trzech królestw: Szwecji, Norwegii oraz Danii.